Jon’s zeilervaring voor we vertrokken: Als kleine jongen zeilde hij vaak met zijn vader’s kleine, houten bootje op de Keurboomsrivier in Zuid Afrika. Na zo’n 15 dagen gezeild te hebben in recente jaren, met name als deel van de Competent Crew en Day Skipper cursussen, had hij genoeg vertrouwen om Goodvibes zelf (onder leiding van een tweede bemanningslid die tot Yachtmaster was opgeleid) van Majorca naar Gibraltar te zeilen. Hierdoor deed hij 5 dagen ervaring op met zeilen en met name motoren op onze eigen boot.

Mijn zeilervaring voor we vertrokken: Toen ik jong was ging ik wel eens met een paar vrienden zeilen op de Friese meren. Maar ik moet eerlijk zeggen dat ik daar niet veel zeilervaring opdeed, omdat ik het in die tijd leuker vond om op het dek te liggen zonnebaden dan om ‘aan wat touwen te trekken’. Nadat we de beslissing hadden genomen om een zeilboot te kopen – vele jaren later – volgde ik een cursus voor Competent Crew en wat later voor Day Skipper; in totaal zeil je daarmee zo’n 10 dagen. Daarna heb ik rond 10 uur gezeild op onze eigen boot Goodvibes in de baai van Gibraltar.

Je kunt wel zeggen dat we beginnende zeilers waren toen we in Juni 2017 Gibraltar achter ons lieten om te gaan zeilen in het westen van de Middellandse Zee. We hadden in de zomer van 2016 een 11 meter lange Bavaria gekocht en sinds die tijd ons huis aan land verlaten voor het wonen aan boord. We waren dus wel al gewend om in een kleine ruimte te wonen en we hadden een aantal voorzieningen aangebracht om het comfortabeler te maken (een groter, electronisch toilet, vernieuwing van alle waterleidingen enz.). Het uitvoeren van dagelijkse activiteiten zoals douchen, koken en slapen was geen enkel probleem. Maar we hadden nog nooit  ergens ’s nachts voor anker gelegen, of op eigen houtje een route gepland, of boodschappen gedaan terwijl je weet dat je de volgende 5 dagen geen winkel tegen zult komen, of de beslissing gemaakt wanneer je het zeil moet reven, of meerdere dagen alleen met zijn tweeën doorgebracht zonder iemand anders te zien.

Wat heb ik geleerd in die tijd, rondreizend op een boot die je huis is, en waar je totaal afhankelijk bent van jezelf en je partner om de juiste beslissingen te nemen over alles wat op dat moment essentieel is om te overleven: vervoer, eten, water, gezelschap, uitvoeren van reparaties, ja zelfs slapen?

1. Plannen veranderen

Het is zeker niet verkeerd om een plan te hebben en een doel vast te stellen dat je wilt bereiken Maar als de omstandigheden veranderen, maak je dan geen zorgen om wat andere mensen ervan zullen vinden als je je plan aanpast, en wees ook niet teleurgesteld in jezelf.

Voordat we vertrokken hadden we bedacht dat we in die ene zomer van Gibraltar, via de Balarische eilanden en Italië, naar Griekenland zouden gaan. Sterker nog, het plan was om aan het eind van de zomer weer terug te keren naar het westen van de Middellandse Zee en vervolgens de Canarische eilanden te bezoeken, om aan het eind van 2017 de Atlantische Oceaan over te steken naar de Caraïben. Dit zou niet onmogelijk geweest zijn – een ervaren bemanning kan als alles meezit in twee weken van Gibraltar naar Griekenland varen – maar het was veel te ambitieus voor 2 onervaren zeilers op hun eerste boot.

Toen we na 1 maand zeilen nog niet eens Ibiza bereikt hadden, was het wel duidelijk dat we ons originele doel niet zouden halen en dat we ons plan zouden moeten veranderen. We waren het er alletwee over eens dat het geen zin had om de boot en/of onszelf tot het uiterste te drijven puur en alleen om een plan te volgen dat we gemaakt hadden zonder echte zeilervaring. We besloten om ergens in het Middellands Zee gebied te overwinteren zodat we in het voorjaar van 2018 weer verder konden gaan richting Griekenland. Zelfs dat plan pasten we nog een paar keer aan: eerst hadden we het idee om in Italië de winter door te brengen, dat werd vervolgens Spanje, en uiteindelijk zijn we teruggekeerd naar Gibraltar.

Zijn we nu teleurgesteld omdat we die eerste zomer Griekenland niet bereikt hebben? Natuurlijk niet. We hebben zoveel geleerd en zo’n geweldige tijd gehad, mede doordat we ons niet gedwongen voelden om vast te houden aan onrealistische planningen of doelstellingen.

Tijdens het zeilen veranderen je plannen constant: je kunt de haven niet uitvaren omdat de motor niet werkt, je kunt niet naar dat stadje gaan dat je wilde bezoeken omdat de wind van de verkeerde kant komt, je moet midden in de nacht het anker lichten omdat de deining te heftig wordt. Ik heb geleerd om flexibel te zijn, je situatie te accepteren – wat de omstandigheden ook zijn, en om strikte plannen en roosters over te laten aan project managers op een kantoor (ik kan het weten, want dat was ik zelf, tot niet zo lang geleden!)

2. Neem de moeite om mensen te ontmoeten

Gedurende de 3 maanden dat we onderweg waren, hebben we maar een paar andere zeilers leren kennen. Slechts twee of drie keer hebben we wat gegeten of gedronken met mede-zeilers. Het was niet zo dat we geen tijd of geld hadden (ook al lagen we vaak voor 9 uur ’s avonds in bed en waren we vrij zuinig met ons budget, we wilden tegelijkertijd ook heel graag ervaringen uitwisselen met andere zeilers) maar het is moeilijk om onderweg mensen te leren kennen. Wanneer je voor anker ligt, ben je niet zo dicht bij andere boten dat je gemakkelijk een praatje maakt. In de haven is het iets gemakkelijker om je naaste buren te leren kennen, maar voordat je het weet ga je alweer verder naar de volgende plek, of gaan zij er vandoor en tenzij je route en timing vrijwel hetzelfde is, zul je ze waarschijnlijk niet snel weer tegenkomen.

Een goede manier om mensen onderweg te ontmoeten, is om deze voordat je vertrekt te leren kennen via sociale media. Op Facebook vind je diverse groepen speciaal voor zeilers, onderverdeeld naar regio, type boot, hobby enzovoort. Mijn favoriete groepen zijn:

• Women Who Sail. Voor vrouwen die actief zeilen of geïnteresseerd zijn in zeilen is dit een besloten groep waar je veel kunt leren. Je kunt de meest mundane (‘wat voor mascara gebruik je op de boot’) tot ingewikkelde, technische vragen tegenkomen en zelf stellen. Of je plaatst gewoon een leuke foto of laat je mede-zeilsters weten hoe trots je bent dat je voor het eerst zelf je boot hebt aangemeerd.
• Med Sailing. Speciaal voor zeilers in de Middellandse Zee. Dit is dé groep om uit te vinden hoe duur een bepaalde jachthaven in Italie is of wat de beste plaats is om te ankeren langs de Costa Brava in Spanje.
• Liveaboard Sailboat. Hier kun je tips en ervaringen uitwisselen over het leven aan boord. Het is niet zozeer gericht op het zeilen zelf maar meer op onderhoud en reparatie en het dagelijks leven op een zeilboot.
• Dogs who sail. Deze is wel duidelijk: veel foto’s van honden aan boord en vragen over huisdieren die met hun eigenaren meevaren.

Dit soort groepen zijn niet alleen een goede bron van informatie maar zijn ook heel geschikt om in contact te komen met mensen die je aanstaan en die wellicht, op een bepaald moment, bij jou in de buurt zijn.

Instagram kan, afgezien van het tonen van vele prachtige foto’s, ook een grote rol spelen bij het leren kennen van andere zeilers. In mijn ervaring werkt het zelfs beter dan Facebook. Het werkt eenvoudig: zoek op relevante hashtags zoals #boatlife, #marinalife, #liveaboard, volg de mensen die leuke foto’s plaatsen, plaats zelf een aantal mooie foto’s (met de juiste hashtags) en al heel snel heb je aardig wat mensen die jou volgen waardoor je netwerk snel groeit.

Veel zeilers hebben naast een Facebook en/of Instagram account ook een blog/website/Youtube kanaal waardoor je al snel meer over ze te weten kunt komen. Wanneer je iemand hebt gevonden die je aanstaat of wiens plannen overeenkomen met die van jouw, stuur ze dan een berichtje. Wanneer het echt klikt kun je ze in ieder geval gedag zeggen wanneer je ze onderweg tegenkomt.

3. Neem de tijd om niks te doen

Wanneer je aan het zeilen bent, ben je al snel geneigd je constant over van alles zorgen te maken en alleen te denken aan alle klusjes die nog gedaan moeten worden. Zo moet de rubberboot te water gelaten worden of er juist uitgehesen worden; de motor moet nagekeken worden; dingen die kapot zijn moeten vervangen of gemaakt worden. Daarnaast ben je als je voor anker ligt continue bezorgd dat je anker niet goed vast ligt; in een marina geef je teveel geld uit; op zee zou je liever meer wind hebben of minder golven, ga zo maar door. Ongeacht de omstandigheden, er zijn altijd wel dingen die je bezighouden of waarmee je je bezig zou kunnen houden.

Daarom is het belangrijk om af en toe bewust niks te doen. Na een paar dagen in de marina waar je elke dag naar de supermarkt kunt en er altijd de verleiding is om uit eten te gaan, is het best lekker om weer voor anker te liggen omdat je veel minder geld uitgeeft. Andersom, ben je, na een tijd voor anker te hebben gelegen waar je de hele dag heen en weer deint en elke nacht op zijn minst een paar keer wakker wordt, er wel weer aan toe om een paar dagen in de jachthaven te door te brengen waar je stil ligt en veel beter beschermd bent tegen slecht weer.

Omdat de week niet automatisch ingedeeld is in werkdagen en weekend, kun je, zonder dat je het door hebt, elke dag aan het werk zijn, waardoor je geïrriteerd raakt. Neem daarom bewust de tijd om elke week een dag of 2 (of meer!) geen klusjes te doen. Verken je omgeving of ga zwemmen en lees een boek in de zon. Bij zeilen is het niet alleen belangrijk om afstanden af te leggen maar moet je ook van de bestemmingen kunnen genieten.

4. Je hebt minder spullen nodig dan je denkt

Ik hou er wel van om nieuwe kleren, nieuwe sieraden en nieuwe schoenen te kopen. Dit is op zich niet zo’n probleem wanneer je in een mooi groot huis met een inloopkast woont, maar op een boot waar je alleen een paar kleine kastjes hebt voor je kleren, kun je je echt niet zoveel outfits veroorloven. Mijn garderobe moest flink uitgedund worden!

In het voorjaar van 2017 (toen we wel al op de boot woonden, maar we nog niet aan het zeilen waren) had ik de volgende kleding aan boord:

1 badpak
1 bikini
3 jassen
12 t-shirts met lange mouwen
15 t-shirts
15 hemdjes
7 truien/sweaters
3 vestjes
2 zomerjurkjes
3 rokjes
4 korte broeken
10 lange broeken
1 paar slippers
2 paar sandalen
1 paar flatjes
1 paar gympen

En daarnaast ondergoed, een paar sjaals, regenkleding enz.

Omdat we pas in de zomer gingen zeilen was het sowieso al niet te verwachten dat ik veel van mijn winterkleding zou dragen. Maar denk je dat ik al mijn zomerkleding gedragen heb? Nee dus. Van de 15 hemdjes droeg ik de meeste tijd dezelfde 5 of 6. Meestal droeg ik mijn jeans korte broek, de andere korte broeken heb ik wel een paar keer gedragen maar niet zo vaak. Ik heb eigenlijk alleen maar slippers gebruikt, geen andere schoenen (ik heb uiteindelijk een tweede paar teenslippers gekocht – wat een luxe!). De jurkjes en meer ‘nette’ kleding heb ik misschien één keer gedragen bij het uit eten gaan.

Dus zelfs van deze beperkte kledingcollectie had ik lang niet alles nodig. En dit is maar een van de vele voorbeelden van spullen waar je best zonder kan. We hebben geen magnetron, vaatwasser, diepvries, of tv en we kunnen nog steeds alles doen en laten wat we willen. In sommige opzichten kunnen we zelfs meer doen, omdat we ons geen zorgen hoeven te maken over het onderhoud van al die spullen en we hoeven er niet bang voor te zijn dat ze kapot gaan.

5. Je kunt meer dan je denkt

Wanneer je maar 2 uur hebt geslapen en je hebt nog geen koffie op en je moet helpen met het reven van het zeil: dan doe je dat. Wanneer de achterstag breekt en je staat aan het roer: dan raak je niet in paniek en volg je de aanwijzingen zodat de boot weer veilig is. Wanneer het meer dan 40 graden is, het zweet van je voorhoofd druipt en de lijn die je naar de marinero gooit valt in het water: dan vloek je wel even binnensmonds maar hou je je mond dicht, en haal je de lijn binnen om hem opnieuw te gooien. Wanneer je te moe bent om eten te koken en de boot deint teveel om zelfs ook maar water te koken: dan heb je maar muesli voor het avondeten.

Wat de reden ook is: dat wij altijd op elkaar aangewezen waren, of dat de boot tegelijkertijd ons huis, ons transportmiddel en eigenlijk alles is wat we hebben, ik ben erachter gekomen dat ik veel meer aankan dan ik dacht. Uiteraard zijn er ook momenten dat dingen fout gaan en dat je het liefst vol zelfmedelijden in een hoekje zou willen kruipen, maar dan doe je dat toch niet. Tenminste niet op dat moment. Je houdt vol omdat het werk nou eenmaal gedaan moet worden en de ander op je rekent.

Mijn eerste wacht in het donker, bijvoorbeeld, was best wel spannend. Er was geen maan dus het was echt pikkedonker. Ik wist niet precies hoe het AIS-systeem werkte en op dat moment hadden we de radar nog niet geinstalleerd. Afgezien van het feit dat ik niet kon zien wat er om me heen gebeurde, was dit de eerste keer dat ik in mijn eentje verantwoordelijk was voor de boot. Overdag had ik wel een paar keer aan het roer gestaan maar Jon was altijd in de buurt mocht het nodig zijn. Aan de andere kant gaf dit me de mogelijkheid om dingen uit te proberen. Toen een schip te dichtbij kwam, nam ik zelf de beslissing om onze koers een paar graden naar stuurboord aan te passen. Toen het grootzeil begon te flapperen, stelde ik de overloop bij. Toen ik lichtpunt zag dat ik niet kon plaatsen en dat steeds dichterbij leek te komen, kwam ik door logisch na te denken, tot de conclusie dat het een planeet of een ster moest zijn in plaats van een boei of een schip (inderdaad bleek het later Venus te zijn geweest).

Omdat ik zelf dit soort beslissingen moest maken, heb ik veel meer zelfvertrouwen gekregen. Als je me 5 jaar geleden gezegd had dat ik ooit zelf in de nacht een boot zou besturen, zou ik je uitgelachen hebben. Maar beetje bij beetje en door het gewoon te doen, kun je veel meer dan je denkt.

—————

Na 3 maanden op de Middellandse Zee gezeild te hebben, heb ik wel een aardig idee wat zeilen echt inhoudt. Ik wil niet zeggen dat ik nu kan zeilen want daarvoor hebben we nog niet genoeg ervaring opgedaan. (Zo hebben we bijvoorbeeld geen zware storm meegemaakt en we hebben nog geen oceaan overgestoken.) Maar ik heb wel een aardig idee wanneer het zeil gereefd moet worden, wanneer de grootschoot aangetrokken moet worden en hoe je een 300 meter lang containerschip omzeild. Ik weet wat het is om 5 dagen geen boodschappen te kunnen doen en om een andere boot te slepen na een nachtrust van slechts 3 uur.

Er waren angstige momenten waarop ik me goed besefte dat door een verkeerde beslissing op dat moment iemand gewond zou kunnen raken of de boot flink beschadigd zou kunnen worden. Er waren ook geweldige momenten waarop ik ontzettend trots op ons tweeën was en enorm onder de indruk was van de prachtige omgeving. Bloed, zweet en tranen zijn er gevallen, maar het belangrijkste dat ik geleerd heb die 3 maanden is dat, voor mij, zeilen niet zozeer draait om het zeilen zelf. Het essentiële van zeilen is het één zijn met de natuur, verantwoordelijk zijn voor elk aspect van je voortbestaan op dat moment, elke dag nieuwe dingen leren, samenwerken, en een eenvoudiger leven leiden. En ik heb er nog lang niet genoeg van.